Przypadek
45 letni pracownik firmy produkującej ładowarki do samochodów elektrycznych dostał polecenie sprawdzenia urządzenia do testowania prawidłowego działania ładowarek. W trakcie wykonywania prac przypadkowo dotknął metalowej części „krokodylka” podłączonego do urządzenia. Doszło do porażenia prądem elektrycznym. Poszkodowanemu udało się samodzielnie puścić źródło prądu, ale ze względu na natężenie czas przepływu przez jego organizm to ok. 5 sekund. Po całym zdarzeniu zwrócił się do współpracownika ze stanowiska obok o pomoc. Czuł się osłabiony, przestraszony, jego serce kołatało, a ręka w miejscu styku z prądem bolała i była zaczerwieniona od wewnętrznej strony dłoni. Co powinni zrobić współpracownicy? Jak się zachować? Jak udzielić pierwszej pomocy? O tym w dalszej części wpisu.
Elektryczność jest teraz wszędzie! Co raz więcej udogodnień w życiu codziennym uzyskujemy za pomocą wprowadzenia urządzeń elektrycznych, łącznie z samo-chodami elektrycznymi, smartfonami, tabletami czy rozrusznikami serca. Wszystko jest dzisiaj na prąd. Przy tak dużej ilości elektryki, mimo coraz lepiej stosowanych zabezpieczeń, trudno uniknąć wypadków polegających na porażeniu prądem.
Porażenie prądem - przyczyny
Jest wiele przyczyn, na skutek których dochodzi do porażenia prądem. Życie codzienne pokazuje brak rozsądku u niektórych osób, który sprawia, że trudno jest wymienić wszystkie. Jednak najczęstsze są te związane z człowiekiem i zaniedba-niem bezpieczeństwa, a najbardziej narażeni na porażenie są pracownicy przemysłu oraz elektrycy wysokich napięć. Bardzo ogólnie przyczynami porażenia prądem mogą być również:
Niewłaściwe użytkowanie urządzeń elektrycznych, np. samodzielne przeróbki urządzeń lub instalacji
Usterki urządzeń elektrycznych
Uszkodzenie izolacji przewodów zasilających
Naprawa urządzeń bez odłączenia od źródła napięcia
Nieprzestrzeganie zasad bezpieczeństwa i rutyna.
Trudno tutaj nie zwrócić uwagi na zdarzenia z udziałem dzieci. Ich wrodzona ciekawość świata powoduje, że chcą dotknąć wszystkiego, szczególnie tego co świeci i wydaje jakieś dźwięki, co kończy się spotkaniem np. z gniazdkiem elektrycznym. Znamy również przypadki dotknięcia przez dziecko przewodów z usz-kodzoną izolacją. U dzieciaków ze względu na niższą masę ciała i mniejszy opór tkanek stawiany elektryczności, porażenia prądem czasem kończą się tragicznie.
Po tym wstępie możemy wywnioskować, że bardzo ważna będzie profilaktyka porażeń prądem: w przypadku dzieciaków ograniczenie dostępu do urządzeń elektrycznych i dbanie o ich sprawność, a także zabezpieczenie gniazdek specjalnymi wkładkami, zamykanie i porządkowanie przewodów podłączonych do zasilania w specjalnych pudełkach czy organizerach. W przypadku dorosłych również przeglądy sprzętu ale także zdrowy rozsądek: praca przy urządzeniach elektrycznych z wyłączonym zasilaniem i odpięciem od gniazdka zasilającego, podejmowanie się reperowania sprzętu AGD tylko, jeśli jesteśmy pewni, że umiemy to zrobić prawidłowo, przestrzeganie przepisów bhp na terenach zakładów pracy, stosowanie odpowiedniej ochrony w postaci grubych rękawic i butów.
Działanie prądu elektrycznego na organizm człowieka
Zanim przejdziemy do postępowania w porażeniu prądem to parę słów o tym jak działa on na organizm człowieka. Po przeczytaniu poniższych informacji łatwiej będzie Ci zrozumieć co może z poszkodowanym się dziać i czym spowodowane są niektóre jego objawy, a także kiedy wszczynać alarm związany z zagrożeniem życia a kiedy mamy parę minut więcej na zastanowienie co robić dalej.
Ludzki organizm funkcjonuje na zasadzie przepływu impulsów elektrycznych. Mięśnie, układ nerwowy i serce to elementy, które ze względu na swoje funkcje, sposób działania i budowę są najbardziej narażone na ostre skutki porażenia prądem.
Mięśnie są najlepszym przewodnikiem dla prądu elektrycznego w naszym organizmie. Pod wpływem porażenia prądem dochodzi do ich skurczu. W mięśniach oddechowych (przepona, mięśnie międzyżebrowe) spowoduje to zatrzymanie ich działania i wstrzymanie lub upośledzenie funkcji oddechowej. Skurcz mięśni kończyn spowodować może zwichnięcia stawów i złamanie kości długich. Uszkodzenie mięśni przez przepływający prąd powoduje ich oparzenie i uszkodzenie oraz wydzielanie do krwioobiegu m.in. mioglobiny (jeden z elementów budulcowych mięśnia), która w nadmiernej ilości zablokuje kanaliki nerkowe powodując niewydolność nerek. Ciekawym i ważnym terminem jest tzw. samouwolnienie czyli możliwość samodzielnego puszczenia chwyconego ręką przewodu pod napięciem w zależności od natężenia i rodzaju. Jeśli prąd zmienny jest większy niż 10mA (znalazłem w lite-raturze, że ok. 10mA u kobiet i ok. 16mA u mężczyzn) lub 30mA przy prądzie stałym to możemy mieć z tym problem, nasze mięśnie samowolnie zaciskają się na przewodzie i przedłuża się czas ekspozycji. Natężenie prądu w naszych gniazdkach to maksymalnie ok. 10A a więc znacznie więcej niż wymagane 10-16 mA.
Układ nerwowy. Prąd powoduje chwilowe ogłuszenie neuronów. Może to doprowadzić do wielu zaburzeń z tego układu: zaburzenia świadomości aż do nieprzytomności (szczególnie przy prądzie wysokonapięciowym, powyżej 1000V), zaburzeń wzroku i słuchu, problemów z poruszaniem się, utrzymaniem równowagi, koncentracją, mówieniem, zmianami osobowości czy występowaniu dolegliwości bólowych w różnych okolicach ciała. Przy wysokich napięciach może dojść do porażenia ośrodka oddechowego w rdzeniu przedłużonym i zatrzymania oddechu.
Serce. Skurcze przedsionków i komór serca, czyli mechanika, która robi z niego pompę ssąco-tłoczącą, wywoływane są poprzez impulsy elektryczne powstające w węźle zatokowo-przedsionkowym (węzeł SA to skupisko specjalnych włókien produkujących impulsy elektryczne – podobno było to w tym roku na maturze 😊). Porażenie prądem powoduje zaburzenia pracy serca, chwilowo ją całkowicie wyłączając i powodując tzw. asystolię przy porażeniu prądem stałym (prawie płaska linia na wykresie EKG). Prąd zmienny natomiast najczęściej wywołuje tzw. migotanie komór, czyli nieskoordynowaną pracę elektryczną serca, która również skutkuje brakiem pompowania krwi do organizmu. W przypadku prądu zmiennego NZK może być wywołane już napięciem 50V, a w stałym przy 100V. Rozwiązaniem powyższych sytuacji jest natychmiastowe rozpoczęcie resuscytacji krążeniowo-oddechowej z użyciem defibrylatora AED. Oprócz zatrzymania krążenia prąd może wywołać zaburzenia rytmu serca od bardzo wolnego (tzw. bradykardia) przez bardzo szybki (tzw. tachykardia), jak również zaburzenia przypominające zawał serca, migotanie przedsionków (czyli nieprawidłową pracę przedsionków serca) i wiele innych rytmów, o których nie będę tutaj pisał. Skutkiem zaburzeń rytmu serca mogą być objawy wstrząsu: zaburzenia świadomości lub całkowita jej utrata, ból lub dyskomfort w klatce piersiowej, duszność, poszkodowany blady i spocony. Serce szczególnie narażone jest na zaburzenia rytmu pracy, jeśli droga prądu prowadziła od jednej do drugiej ręki przez klatkę piersiową lub od obu rąk do pleców (prąd przechodzi wtedy przez mięsień sercowy).
Oparzenia. Powstają na drodze przepływu prądu, przeważnie wysokonapięciowego. Mogą mieć postać oparzeń od I stopnia (łagodne oparzenia) do IV stopnia (uszkodzenie na całej głębokości tkanek, łącznie ze zwęgleniem) i dotyczyć nie tylko skóry i mięśni ale także narządów wewnętrznych. Na ciężkość oparzeń po porażeniu prądem będą miały wpływ: napięcie i natężenie prądu, rodzaj prądu (stały czy zmienny – który jest 4-5 razy bardziej szkodliwy niż stały), czas narażenia, miejsce kontaktu z elektrycznością i droga przewodzenia – jak pisałem wyżej przejście przez klatkę piersiową i serce jest najbardziej niebezpieczne dla życia.
Inne obrażenia. Prąd o wysokim napięciu (powyżej 1000V) może powodować odrzucenie ciała i obrażenia z tym związane, podobne np. do upadku z wysokości czy wypadku drogowego. W warunkach przemysłowych możemy mieć do czynienia z upadkiem z rusztowania lub innych konstrukcji. Mokra lub wilgotna skóra zwiększa przepływ prądu aż o 6 razy, co może mieć duży wpływ na stan poszkodowanego i obrażenia przy porażeniu piorunem (zapraszam już niedługo do przeczytania osobnego wpisu porażenie piorunem).
Postępowanie w porażeniu prądem!
Po pierwsze bezpieczeństwo! Uważaj, aby w ferworze walki o czyjeś życie nie stracić własnego. Pacjent może być nadal narażony na prąd. A że ciało człowieka bardzo dobrze go przewodzi to po dotknięciu skóry poszkodowanego, szczególnie mokrej, również zostaniesz porażony. Wszystkie czynności ratunkowe należy wykonać z największą ostrożnością. Podchodząc do pacjenta zwróć uwagę na leżące wokół niego przewody, kable lub inne źródła elektryczności.
Na początek zapewnij odłączenie prądu: wyciągnij wtyczkę z gniazdka lub odłącz bezpieczniki. W nowszym budownictwie mamy do czynienia z bezpiecznikami różnicowo-prądowymi, które reagują za zaburzenia poziomu prądu w układzie i w przypadku porażenia powinny samodzielnie odłączyć zasilanie. Niestety nie zawsze są one zastosowane i nie zawsze zadziałają prawidłowo. Jeśli masz wątpliwości czy prąd jest na pewno odłączony posłuż się głównym wyłącznikiem prądu (najczęściej na zewnątrz budynku) lub po prostu zadzwoń po Straż Pożarną. Strażacy na miejscu zlokalizują główny wyłącznik a przy jakichkolwiek wątpliwościach skontaktują się z dostawcą elektryczności, który odłączy chwilowo cały obszar zdarzenia.
CABC czyli krwotoki, NZK i AED! Jeśli jest już bezpiecznie i nie grozi Ci porażenie prądem oceń stan poszkodowanego: zatamuj masywne krwotoki, a następnie postępuj zgodnie z algorytmem BLS AED:
Oceń przytomność poszkodowanego (czy jest przytomny, czy ma otwarte oczy, czy rozmawia z Tobą)
Jeśli jest nieprzytomny sprawdź oddech
Jeśli nie oddycha: wezwij pomoc dzwoniąc na 999/112 i rozpocznij uciskanie klatki piersiowej
Zapewnij dostęp do AED i przyklej elektrody jak najszybciej. Postępuj zgodnie z instrukcjami urządzenia.
Jeśli poszkodowany jest nieprzytomny ale oddycha prawidło ułóż go w pozycji bocznej.
Następnie:
Zabezpiecz oparzenia poprzez ich chłodzenie. Zastosuj chłodną wodę (nie zimną, nie stosuj lodu), polewaj oparzenia przez ok. 15 minut, a następnie okryj rany czystym opatrunkiem z pościeli lub materiałów opatrunkowych. Możesz zastosować opatrunki hydrożelowe, jeśli są dostępne.
Zapewnij pacjentowi komfort termiczny. Okryj poszkodowanego, zapewniając ochronę przed hipotermią.
Jeśli pacjent czuje się osłabiony, ma zaburzenia świadomości, ból lub ucisk w klatce piersiowej, jest blady i spocony to możesz podejrzewać u niego zagrażające życiu zaburzenia rytmu serca.
Pamiętaj, że każdy pacjent po porażeniu prądem powinien zostać zbadany przez medyka. Mimo, że teraz nie zgłasza żadnych objawów to jego serce może nie pracować prawidłowo. Wezwij więc na miejsce pogotowie ratunkowe, a jeśli stan poszkodowanego w tym momencie na to pozwala (pacjent przytomny, bez żadnych dolegliwości) i czujesz się na siłach to zabierz go na najbliższy SOR.
Przypadek - ciąg dalszy.
Koledzy poszkodowanego wezwali zespół ratownictwa medycznego, dzwoniąc pod numer 999. Jeden z nich przedstawił się, podał dokładny adres zdarzenia a następnie przekazał informację, że jeden z pracowników został prawdopodobnie porażony prądem zmiennym ze standardowego gniazdka elektrycznego. Kontakt trwał około 5 sekund. Poszkodowany nie stracił przytomności, obecnie jest przytomny i oddycha, anie ma dużych oparzeń, oprócz zaczerwienienia na chwytnej stronie dłoni. Czuje się słabo jest blady i spocony, czuje, że serce bije mu nierówno i kołacze.
W trakcie oczekiwania na karetkę poszkodowany został przez kolegów ułożony w wygodnej pozycji (najwygodniejsza była dla niego siedząca, z plecami opartymi o ścianę i wyprostowanymi w kolanach nogami). zapewnili też dostęp świeżego powietrza poprzez otwarcie okna a jeden z pracowników zanotował na kartce dane poszkodowanego (imię i nazwisko, pesel, adres zamieszkania oraz kontakt do żony, leki zażywane na stałe, uczulenia na leki, godzinę ostatniego zjedzonego posiłku). Następnie przykryli spoconego kolegę kocem.
Ratownicy medyczni po przyjeździe na miejsce zdarzenia zmierzyli parametry pacjenta (ciśnienie tętnicze, saturację krwi za pomocą pulsoksymetru, częstość tętna, glikemię i temperaturę na błonie bębenkowej ucha). Z niepokojących parametrów stwierdzili niskie ciśnienie krwi (80/60 mmHg) oraz znacznie przyspieszoną i niemiarową akcję serca (130 uderzeń serca na minutę). Po wykonaniu elektrokardiogramu (EKG) stwierdzili tzw. migotanie przedsionków czyli bardzo szybką i chaotyczną pracę przedsionków serca, która jednocześnie powodowała niemiarową pracę komór. Pacjent dostał dożylnie odpowiednie leczenie i został zabrany do najbliższego szpitalnego oddziału ratunkowego w celu dalszej obserwacji.
Podsumowanie
Porażenie prądem jest najczęściej zdarzeniem spektakularnym, powodującym dużo stresu i emocji, podobnie jak oparzenia. Dlatego dobrze jest wcześniej się przygotować pod względem wyposażenia (apteczka z hydrożelami, sprzęt do resuscytacji, najbliższe AED) jak i znajomości miejsca którym przebywamy (gdzie jest skrzynka z bezpiecznikami w pracy i w domu). Oprócz sprzętu dobrze jest poukładać sobie w głowie schemat postępowania i dobrze go utrwalić za pomocą ćwiczeń na naszych szkoleniach z pierwszej pomocy, które znajdziesz pod tym linkiem: https://www.ratownictwoiedukacja.com.pl/edukacja
Do zobaczenia ;)
Piotrek.
תגובות