Schemat postępowania w udarze cieplnym - kliknij tutaj!
Gorące dni, temperatury sięgające 35ºC w cieniu i więcej, a co roku nowe rekordy upałów wskazują na to, że z postępowaniem w udarze cieplnym i innymi formami przegrzania organizmu w ramach pierwszej pomocy musimy się zaprzyjaźnić na stałe, a na pewno już w miesiącach letnich. Dlatego zapraszam do czytania!
Muszę wspomnieć, że niniejszy wpis będzie tylko i aż o udarze spowodowanym upałami i wysiłkiem w wysokiej temperaturze otoczenia. Nie będę tym razem poruszał szerszego zagadnienia związanego z hipertermią spowodowaną zatruciami, zaburzeniami hormonalnymi czy uszkodzeniem ośrodka termoregulacji, choć te czynniki mogą również wpływać na działanie naszego organizmu w trakcie upałów.
Co to jest udar cieplny?
Udar cieplny jest stanem zagrażającym życiu ze śmiertelnością dochodzącą do 80% w przypadku braku odpowiedniego leczenia. Jeśli wdrożymy działania na miejscu zdarzenia śmiertelność ta znacznie spada, natomiast udar cieplny nadal pozostaje poważnym stanem zagrożenia życia. Najczęstszą przyczyną jest wysoka temperatura otoczenia, przeważnie powyżej 35ºC, połączona z dużą wilgotnością powietrza. Ale przy znacznym wysiłku fizycznym, czynnikach predysponujących za to niższej temperaturze otoczenia też może dojść do przegrzania organizmu. Ryzyko udaru zwiększają czynniki predysponujące takie jak:
niedostateczne lub nieprawidłowe uzupełnianie płynów (np. płyny z niedostateczną ilością elektrolitów)
spożywanie napojów z dużą ilością kofeiny np. kawa, napoje energetyczne, cola – choć niewielkie ilości coli bez cukru mogą być dobrą alternatywną, kiedy nie damy rady już wypić więcej wody w upalne dni
spożywanie alkoholu, który jest diuretykiem o powoduje odwadniani organizmu
substancje psychoaktywne, szczególnie kokaina, amfetamina i LSD
zwiększona aktywność fizyczna (praca fizyczna, sport) – tutaj może dojść do udaru wysiłkowego
nadwaga
choroby sercowo-naczyniowe
nadczynność tarczycy
przyjmowanie leków antyhistaminowych (przeciwalergicznych), antydepresyjnych,
długotrwałe stanie w upale
wiek: dzieci i osoby starsze
mężczyźni ze skąpym owłosieniem głowy (tutaj spodziewamy się tzw. porażenia słonecznego, czyli przegrzania głównie głowy i ośrodkowego układu nerwowego)
choroby skóry
ogólny zły stan zdrowia.
Dobrze pamiętać o tym, że udar cieplny może być także wywołany przez plażowanie czy zabawę na słońcu.
Poszczególne fazy powstawanie udaru cieplnego powiązane są z postępującym odwodnieniem. Pierwszą manifestacją przegrzania organizmu może być omdlenie spowodowane rozszerzeniem naczyń krwionośnych, które w ten sposób zwiększają przepływ krwi przez skórę i wzmagają oddawanie ciepła. Duża część krwi przesuwana jest do skóry, co w efekcie powoduje mniejszą ilość krwi w mózgu i jego dysfunkcję. Postępują również zaburzenia pracy ośrodka termoregulacji w obszarze mózgu zwanym podwzgórze.
Stopniowe przegrzewanie organizmu
A. Przegrzanie łagodne – objawia się zmęczeniem, drażliwością, sennością, pobudzeniem psychoruchowym, nadmierną potliwością i prawidłową lub nieznacznie podniesioną temperaturą ciała. Mogą pojawić się bóle głowy, nudności, wymioty, obrzęki w okolicy stóp i kostek a także skurcze mięśni powodowane zaburzeniami poziomu sodu we krwi. Temperatura ciała prawdopodobnie jest jeszcze w normie lub nieznacznie podwyższona.
Co robić w łagodnym przegrzaniu?
Możemy zadziałać poprzez nawadnianie, podając schłodzone (ale nie lodowate) płyny do picia, najlepiej z elektrolitami (woda mineralna, nie źródlana – ale jeśli nie ma wody mineralnej to dobre będzie prawie wszystko co jest mokre i dodatkowo nie odwadnia), należy przerwać ekspozycję na ciepło przez schowanie się przed słońcem, zdjąć nadmiar ubrania, stanąć w przeciągu, pod wentylatorem lub klimatyzacją. Należy przerwać wysiłek, co spowoduje, że nasze mięśnie nie będą produkować ciepła. Można pomyśleć o chłodnym, nie lodowatym prysznicu oraz odpoczynku w formie krótkiej drzemki, wszak w trakcie snu, choć niewiele, również spada temperatura naszego ciała.
B. Wyczerpanie cieplne – objawy to spadek ciśnienia tętniczego, który może manifestować się osłabieniem i zawrotami głowy. Może pojawić się bóle głowy, nudności, wymioty, pragnienie, dreszcze, paradoksalnie uczucie zimna, intensywne pocenie się, nawet zaburzenia świadomości. Jeśli występują te objawy to mamy jasny sygnał, że nasz organizm za chwilę może utracić możliwość samodzielnego regulowania temperatury głębokiej, która prawdopodobnie waha się w granicach 37-40ºC. Na tym etapie potrzebna jest już specjalistyczna pomoc ratownictwa medycznego.
C. Udar cieplny – objawy to zaburzenia świadomości aż do nieprzytomności, przyspieszona akcja serca i zaburzenia oddychania; gorąca, sucha, czerwona skóra; drgawki (nie mylić z drżeniami mięśniowymi!); nudności i wymioty. Mogą pojawić się wybroczyny ma skórze, spowodowane zakrzepami w naczyniach skórnych. Poszkodowany przestaje się pocić z powodu znacznego odwodnienia i zaburzeń ośrodka termoregulacji. Temperatura prawdopodobnie przekroczyła lub jest w okolicy 40ºC. Jest to stan bezpośredniego zagrożenia życia. Ze względu na uogólnioną reakcję zapalną w organizmie poszkodowanego objawy bardzo przypominają sepsę.
W każdym z etapów przegrzania organizmu mogą pojawić się objawy takie jak uczucie silnego pragnienia, ból i zawroty głowy, przyspieszony i spłycony oddech (dyszenie), zmniejszenie pocenia, brak wydzielania śliny, suche i popękane wargi, zaczerwienienie na twarzy, a przy wyższej temperaturze ciała zaburzenia mowy i skurcze mięśniowe spowodowane zaburzeniami elektrolitowymi, nudności, wymioty, sztywność karku (brak możliwości przygięcia brody do klatki piersiowej).
Co robić? (zarówno wyczerpaniu jak i udarze cieplnym, które mogą być trudne do odróżnienia od siebie na poziomie pierwszej pomocy). Ułóż poszkodowanego w pozycji leżącej. Wymaga on intensywnego chłodzenia. Użyj wentylatorów, wachlowania, wygeneruj przeciąg w pomieszczeniu, skrapiaj lub zraszaj chłodną wodą. Można zastosować zimne okłady w miejscach przebiegu dużych naczyń (pacha, pachwina). Nie zanurzaj pacjenta w lodowatej wodzie – powoduje to paradoksalnie zmniejszenie oddawania ciepła poprzez obkurczenie naczyń skórnych i może wywołać dreszcze, które są skurczami mięśni szkieletowych i produkują jeszcze więcej ciepła. Samo umieszczenie dorosłego człowieka w wannie z zimną wodą może być sporym wyzwaniem, szczególnie w pojedynkę. Nie podawaj nic do jedzenia. Nie podawaj leków - leki przeciwgorączkowe jak ibuprofen, paracetamol czy metamizol nie działają w wyczerpaniu cieplnym i udarze, a mogą powodować, jak np. ibuprofen, dodatkowe problemy w postaci zaburzeń krzepnięcia krwi). Możesz podać chłodne płyny do picia jedynie w sytuacji, kiedy poszkodowany jest całkowicie przytomny, rozmawia z Tobą i nie ma problemów z przełykaniem, co może być znacznie utrudnione w udarze cieplnym. Najlepiej, aby skład podawanych doustnie płynów był zbliżony do izotonicznego.
Napój izotoniczny produkcji domowej: do 500 ml czystej wody dodaj łyżkę stołową soli kuchennej i łyżkę cukru (lub miodu). Podawaj także wodę wysokozmineralizowaną. Możesz zastosować napoje izotoniczne w gotowych butelkach lub przyrządzić samodzielnie z proszku. Pacjenta należy poić małymi łykami, aby uniknąć wymiotów i nudności.
Pamiętaj, że na każdym etapie procesu przegrzewania się poszkodowanego możesz wezwać pogotowie. Oczywiście z początkową fazą nadmiaru ciepła przyjmowanego przez organizm czyli z łagodnym przegrzaniem można poradzić sobie samodzielnie natomiast wszelkie objawy niepokojące jak zaburzenia świadomości, omdlenie czy zaprzestanie pocenia się wymagać będą ratowników medycznych na miejscu zdarzenia.
Zapobieganie przegrzaniu
Z powyższych opisów można wywnioskować, że podstawą zapobiegania udarowi cieplnemu będzie unikanie czynników predysponujących, ale przed wszystkich odpowiednie nawadnianie się płynami zawierającymi elektrolity. W godzinach najwyższych temperatur odpuśćmy sobie wychodzenie na zewnątrz – szczególnie dotyczy to osób z grupy największego ryzyka (dzieci i osoby starsze). Jeśli już musimy się w jakiś sposób w upale przemieszczać zadbajmy o odpowiedni lekki ubiór, niekoniecznie zbliżony do stroju bikini. Jasne ubranie i nakrycie głowy, okulary przeciwsłoneczne, spora butelka z wodą w ręku i przemieszczanie się od jednego cienia do drugiego, od wiatraka do wiatraka i od fontanny do fontanny będzie sposobem na przeżycie.
Szerszą wiedzę, umiejętności i doświadczenie możesz zyskać na naszych szkoleniach z pierwszej pomocy, które znajdziesz na stronie https://www.ratownictwoiedukacja.com.pl/kursy-pierwszej-pomocy gdzie gorąco zapraszam.
Zapraszam również do naszego newslettera. Możesz to zrobić na dole strony głównej i na stronie Kontakt pod adresem www.RatownictwoiEdukacja.pl.
Zapisując się otrzymujesz podręcznik do pierwszej pomocy!
Do zobaczenia na szkoleniach!
Pozdrawiam,
Piotrek.
Comments