Udar mózgu - czas to mózg!

18 marca obchodzimy Europejski Dzień Mózgu, a skoro mowa o najważniejszym organie sterującym naszym ciałem, warto porozmawiać o jednym z jego największych wrogów – udarze mózgu. To stan zagrożenia życia, w którym każda minuta ma kluczowe znaczenie. Czym jest udar, jak go rozpoznać i co robić? Już wyjaśniamy!

Dwa oblicza udaru mózgu

Udar mózgu dzielimy na dwa główne typy:

1. Niedokrwienny – najczęstszy (ok. 80% przypadków). Spowodowany jest zatkaniem naczynia krwionośnego przez skrzep, co prowadzi do niedotlenienia części mózgu.

2. Krwotoczny – dochodzi do pęknięcia naczynia krwionośnego i wylewu krwi do mózgu, stąd potocznie zwany jest "wylewem".
   

W warunkach przedszpitalnych nie jesteśmy w stanie rozróżnić tych dwóch rodzajów udaru, dlatego w pierwszej pomocy działamy zawsze według tego samego schematu, niezależnie od typu udaru. Natomiast najważniejsze to rozpoznać objawy!

Schemat rozpoznania udaru mózgu: Be FAST

Jak rozpoznać udar? FAST!

Ratownicy medyczni uwielbiają skróty i akronimy – ułatwiają zapamiętanie postępowania w różnych stresujących sytuacjach. FAST to jeden z tych, który może uratować życie.

• F (Face) – twarz

  • Poproś poszkodowanego o uśmiech. Jeśli widzisz, że jeden kącik ust opada a drugi unosi się prawidłowo oznacza to niedowład jednej strony twarzy (po stronie opadającego kącika).

• A (Arms) – ręce

  • Poproś poszkodowanego, aby wyciągnął obie wyprostowane ręce przed siebie na wysokość oczu Jeśli jedna jest widocznie słabsza (problem z uniesieniem) lub opada – to kolejny sygnał ostrzegawczy i wskazówka w kierunku udaru mózgu.

• S (Speech) – mowa

  • Poproś o powtórzenie prostego zdania. Bełkotliwa, niewyraźna lub niezrozumiała mowa to znak alarmowy. Może ona przypominać mowę człowieka po spożyciu alkoholu, słowa mogą być niewyraźne, całkowicie niezrozumiałe lub występuje bełkot (trochę jak u polityków). Zapytaj czy pacjent nie ma problemów z połykaniem!

• T (Time) – czas

  • Każda minuta się liczy! Im szybciej pacjent trafi do szpitala, tym większe ma szanse na powrót do zdrowia. Drugi aspekt czasu to pytanie: kiedy pacjent był ostatni raz widziany zdrowy? Postaraj się przypomnieć sobie ten fakt. Będzie miał on znaczenie dla zespołu ratownictwa medycznego i pomoże im podjąć decyzję gdzie przetransportować chorego.

Be FAST! Czyli jeszcze więcej wskazówek.

Dodatkowo warto zwrócić uwagę na:

• B (Balance) – zaburzenia równowagi – pacjent może mieć problemy z koordynacją ruchową, zataczać się, nie utrzymuje równowagi, ma zawroty głowy, często bardzo silne wymioty.

• E (Eyes) – problemy ze wzrokiem – nagła, bezbolesna utrata widzenia w jednym oku, podwójne widzenie lub zamazany obraz mogą wskazywać na udar.

Ważne: powyższe objawy nie muszą wystąpić wszystkie na raz. Nawet jeden z nich może zwiastować udar mózgu! Jeśli zauważysz którykolwiek z tych objawów, dzwoń na 112 lub 999!

Co robić?

• Rozpoznaj objawy według schematu Be FAST! (rysunek poniżej)

• Zadzwoń po pomoc natychmiast! Nie czekaj, aż objawy miną – nie miną!Szybkie wezwanie pogotowia i sprawny transport do szpitala to klucz do skutecznego leczenia. Jeśli objawy udaru mózgu cofnęły się (całkowicie lub widzisz poprawę) to i tak zadzwoń po zespół ratownictwa medycznego. Przejściowe objawy to tzw. TIA* (transient ischemic attack) czyli przemijający atak niedokrwienny, który również jest stanem zagrożenia życia pomimo braku objawów (będzie o tym poniżej).

• Zapewnij komfort pacjentowi – u pacjenta przytomnego najlepsza pozycja to półsiedząca, z podparciem pleców i głowy, co może zmniejszyć ryzyko dalszego pogorszenia stanu. Jeśli musisz położyć pacjenta w pozycji bocznej, ze względu np. na zaburzenia lub utratę świadomości postaraj się, aby jego głowa i tułów były nieznacznie uniesione ponad podłoże (ok. 15-30 stopni).

• Nie pozwól pacjentowi chodzić! Nawet jeśli czuje się lepiej, ruch może nasilić objawy lub spowodować upadek, uraz głowy i problem z późniejszym podaniem leczenia.

• Nie podawaj jedzenia ani picia – pacjent może mieć trudności z przełykaniem, co grozi zadławieniem. Dodatkowo poszkodowany z pełnym żołądkiem jest dużo większym wyzwaniem dla ratowników, lekarzy i pielęgniarek.

• Dbaj o komfort termiczny – przykryj poszkodowanego kocem, ale nie przegrzewaj, aby nie doprowadzić do dodatkowego obciążenia organizmu. Część pacjentów z udarem mózgu ma tendencję do podwyższonej temperatury. Jeśli dotykając skóry poszkodowanego czujesz, że jest rozgrzana jak przy gorączce, nie przykrywaj go na siłę. Podwyższona temperatura ciała pogarsza rokowanie czyli możliwość dobrego efektu leczenia.

• Obserwuj stan pacjenta – zwracaj uwagę na oddech, przytomność i nowe objawy. Jeśli cokolwiek się zmieni, informuj operatora numeru alarmowego.

• Jeśli pacjent straci przytomność, sprawdź oddech!

  • Jeśli oddycha – ułóż go w pozycji bezpiecznej i monitoruj jego stan do przyjazdu ratowników (pamiętaj o możliwości ułożenia wyżej głowy i tułowia)

  • Jeśli nie oddycha – rozpocznij resuscytację krążeniowo-oddechową (uciskaj klatkę piersiową 100-120 razy na minutę do przyjazdu zespołu ratownictwa medycznego).

• Bądź spokojny i wspieraj psychicznie – panika nie pomoże poszkodowanemu. Mów do niego spokojnie, informuj o tym, że pomoc jest w drodze i że nie jest sam.

*Przemijający atak niedokrwienny (TIA, transient ischemic attack) to krótkotrwałe, ogniskowe zaburzenie funkcji mózgu spowodowane przejściowym niedokrwieniem, bez pozostawienia trwałych ubytków neurologicznych. Objawy kliniczne, takie jak niedowład, afazja (zaburzenia mowy) czy zaburzenia widzenia, ustępują zazwyczaj w ciągu kilku minut do maksymalnie 24 godzin. TIA jest stanem alarmowym, często zwiastującym pełnoobjawowy udar niedokrwienny, dlatego wymaga pilnej diagnostyki i wdrożenia działań profilaktycznych, w tym kontroli czynników ryzyka naczyniowego (np. nadciśnienia tętniczego, migotania przedsionków, cukrzycy czy hipercholesterolemii).

Czas to mózg!

W przypadku udaru mózgu liczy się szybka reakcja. Każda minuta zwłoki to miliony umierających komórek mózgowych. Sprawne rozpoznanie objawów i wezwanie pomocy to klucz do skutecznego leczenia. Jest to o tyle ważne, że objawy często zaczynają się bardzo niewinnie. Bądź czujny, zapamiętaj akronim Be FAST i nie wahaj się działać – możesz uratować czyjeś życie! #BeFAST

Pozdrawiam :)

P.